De posttraumatische-stressstoornis (PTSS) is in de DSM-5 opgenomen in een nieuw hoofdstuk over psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen. Deze wijziging ten opzichte van de DSM-IV, waarin de posttraumatische-stressstoornis als een angststoornis werd behandeld, is een van de goedgekeurde veranderingen voor deze stoornis, die steeds meer onderwerp is geworden van een publiek en professioneel debat.

In de diagnostische criteria voor de nieuwe editie van het handboek wordt als trigger van PTSS de blootstelling genoemd aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld. De blootstelling moet het gevolg zijn van een van de volgende situaties, waarin de betrokkene:

• de traumatische gebeurtenis direct ervaart;
• persoonlijk getuige is van de traumatische gebeurtenis;
• verneemt dat de traumatische gebeurtenis een naast familielid of goede vriend(in)is overkomen (waarbij de feitelijke of dreigende dood is veroorzaakt door geweld of een ongeval) of;
• herhaaldelijk of in extreme mate wordt blootgesteld aan akelige details die met de traumatische gebeurtenis te maken hebben (niet via de media, foto’s, televisie of in films, tenzij werkgerelateerd).

De symptomen veroorzaken ongeacht de trigger een klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in de sociale interacties van de betrokkene, zijn of haar vermogen om te werken of andere belangrijke gebieden van het functioneren. De symptomen zijn niet het fysiologische gevolg van een somatische aandoening, medicatie, drugs of alcohol.

Wijzigingen in de criteria voor PTSS

Vergeleken met de DSM-IV wordt in de diagnostische criteria voor de DSM-5 helderder afgebakend wat nu precies een psychotraumatische gebeurtenis is. Zo wordt seksueel geweld nu expliciet vermeld, evenals terugkerende blootstelling, die kan gelden voor politieagenten of first responders (ambulancebroeders, brandweerlieden e.d.). Termen die iets zeggen over de reactie van de betrokkene op de gebeurtenis – intense angst, hulpeloosheid of afschuw, volgens de DSM-IV
– zijn nu weggelaten aangezien dit criterium niet nuttig is gebleken als voorspeller van het ontstaan van PTSS.

In de DSM-5 wordt meer aandacht besteed aan de gedragsmatige symptomen die met PTSS gepaard gaan en zijn vier in plaats van drie afzonderlijke diagnostische clusters voorgesteld. Die clusters zijn: herbeleving; vermijding; negatieve cognities en stemming; arousal.

1. Met herbeleving worden bedoeld spontane herinneringen aan de psychotraumatische gebeurtenis, terugkerende dromen die met de gebeurtenis te maken hebben, flashbacks of andere intense of aanhoudende vormen van psychisch lijden. 
2. Vermijding heeft betrekking op pijnlijke herinneringen, gedachten, gevoelens of externe zaken die aan de gebeurtenis herinneren.
3. Met negatieve cognities en stemming wordt een scala aan subjectieve ervaringen bedoeld, variërend van een persisterend en verstoord idee dat de persoon zelf of iemand anders schuldig is, vervreemding van anderen of een duidelijk verminderde belangstelling voor activiteiten, tot het onvermogen zich belangrijke aspecten van de gebeurtenis te herinneren.
4. Arousal ten slotte komt tot uiting in agressief, roekeloos of zelfdestructief gedrag, slaapstoornissen, hypervigilantie of vergelijkbare problemen. In de DSM-IV wordt het 'vlucht -aspect van PTSS benadrukt, in de criteria van de DSM-5 is daarnaast ook ruimte voor de 'vecht'- reactie die vaak wordt gezien.

Het aantal symptomen dat aanwezig moet zijn verschilt per cluster. In de DSM-5 is alleen vereist dat de klachten langer dan een maand aanhouden en is het onderscheid tussen de acute en de chronische fase van PTSS verdwenen.

PTSS, subtype bij kinderen jonger dan 6 jaar en PTSS, dissociatieve subtype

In de DSM-5 zijn twee subtypen toegevoegd: PTSS bij kinderen jonger dan 6 jaar en PTSS met prominent aanwezige dissociatieve symptomen (ervaringen met het gevoel los te staan van de eigen geest of het eigen lichaam; of ervaringen waarin de wereld als onwerkelijk, als in een droom of verstoord wordt waargenomen).

DSM-5
De DSM is het handboek voor clinici en onderzoekers bij de classificatie van psychische stoornissen. De American Psychiatric Association (APA) heeft in 2013 de DSM-5 uitgebracht na een revisieproces van 14 jaar. 

Zie voor meer informatie www.DSM-5.nl >>

© 2013 American Psychiatric Association. Nederlandse vertaling: Boom uitgevers Amsterdam. Dit whitepaper is vrij te gebruiken voor niet-commerciële doeleinden. Voor commercieel gebruik dient u contact op te nemen met Boom uitgevers Amsterdam, info@boompsychologie.nl of (020) 524 45 14.

Dit whitepaper is vertaald door Hilde Merkus (MediaMerkus B.V.)
Met dank aan prof. dr. Michiel W. Hengeveld.