Er is een verband tussen enerzijds culturele achtergrond, etniciteit en herkomst van individuen en anderzijds de verschijningsvorm van psychische aandoeningen, hulpzoekgedrag, maar ook de effectiviteit van behandelmethoden in de ggz. Onderzoek heeft inmiddels concrete aanwijzingen gegeven dat brein en cultuur in een specifieke lokale context sterk met elkaar verweven zijn en elkaar over en weer beïnvloeden.
Hulpverleners signaleren culturele vertekening in het gebruik van psychodiagnostische instrumenten bij patiënten met een migratieachtergrond. Ook sluiten therapeutische interventies in wisselende mate aan bij de betekeniswereld van groepen patiënten, waardoor ze niet zonder meer in te zetten zijn bij elke patiënt. Denk bijvoorbeeld aan de westerse aanname van het belang van autonomie, eigen verantwoordelijkheid, wilsbekwaamheid en de eigen regie van de patiënt.
In Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie wordt uitgegaan van omgaan met cultuurverschillen in het algemeen, niet zozeer van specifieke culturen. Niet een problematische patiënt staat centraal – met het risico van blaming the victim – maar een problematische behandelrelatie die professionele reflectie vraagt. Deze nieuwe editie van het handboek (de eerste druk verscheen in 2010) focust op de terugkerende vragen die in het veld spelen, en vooral op praktische toepasbaarheid. Het is een handzaam praktijkleerboek dat relevant is voor opleiding en nascholing.
Het boek is een handreiking voor psychiaters en psychologen, maar zeker ook voor de andere disciplines in dit veld, zoals verpleegkundig specialisten, orthopedagogen en klinisch en medisch antropologen. De verschillen in disciplinaire achtergrond van de auteurs laat zien dat de culturele psychiatrie en psychotherapie een transdisciplinaire onderneming dient te zijn.
Ten geleide
Inleiding
Joop de Jong en Rob van Dijk
Deel I Basis en contex
Hoofdstuk 1 Cultuur, identiteit, etniciteit
Rob van Dijk
Hoofdstuk 2 Culturele competenties
Samrad Ghane, Joop de Jong, Rob van Dijk en Jeroen Knipscheer
Hoofdstuk 3 Culturele psychiatrie in het licht van drie ggz-vernieuwingen: herstel, De Nieuwe GGZ en integrale psychiatrie
Rogier Hoenders, Jim van Os en Stynke Castelein
Hoofdstuk 4 Onderzoeksmethodologie
Joop de Jong en Ria Reis
Deel II Psychopathologie en risicofactoren
Hoofdstuk 5 Epidemiologie van psychische stoornissen bij migranten en vluchtelingen in Nederland
Agnes Schrier, Wim Veling, Matty de Wit en Thijs Fassaert
Hoofdstuk 6 Uitsluiting en discriminatie
Huub Beijers
Hoofdstuk 7 Migratie, ontwikkeling en ouderschap
Julia Bala, Sander Kramer en Sita Somers
Deel III Duiden en communiceren
Hoofdstuk 8 Hoe emoties verschillen tussen culturen
Kaat Van Acker, Michael Boiger, Jozefien De Leersnyder en Batja Mesquita
Hoofdstuk 9 Ziekteverklaringen
Samrad Ghane en Simon Hogerzeil
Hoofdstuk 10 Psychodiagnostische instrumenten
Fons van de Vijver
Hoofdstuk 11 De Culturele Formulering: een contextuele benadering van psychische klachten
Simon Groen en Rob van Dijk
Hoofdstuk 12 Communicatie en interactie met een anderstalige patiënt
Hanneke Bot
Hoofdstuk 13 Contact leggen, intake en diagnostiek
Victor Kouratovsky en Nina Kamar
Deel IV Behandelen
Hoofdstuk 14 Cultureel aangepaste behandelmethoden
Jeroen Knipscheer, Samrad Ghane, Karin Schouten en Trudy Mooren
Hoofdstuk 15 Farmacotherapie
Mario Braakman
Hoofdstuk 16 Grenzen aan de zorg
Rembrant Aarts, Bert Nanninga en Kees Laban
Hoofdstuk 17 Behandeling
Sjoerd Colijn
Literatuur
Personalia
Register