Pijn (deel 3)

Nu met online verder studeren op StudieCloud door controlevragen, samenvattingen en achtergrondlinks.

'Pijn, vanuit een neurowetenschappelijk perspectief' is het derde deel van de vierdelige serie 'Toegepaste neurowetenschappen'.

Inzichten over pijn zijn de laatste vijftig jaren herhaaldelijk ingrijpend gewijzigd. Pijn is lang niet altijd een direct gevolg van weefselschade, maar is een uiterst variabele en flexibele gewaarwording die meestal van veel factoren tegelijk afhangt. Het vaak impliciete uitgangspunt 'pijn is vervelend en moet dus bestreden worden' is achterhaald. In plaats daarvan komt een zorgvuldige analyse van de zin van pijn. Pijn kan een signaal zijn voor onraad in de ruimste zin van het woord, maar pijn kan ook een doel hebben: het dwingt een zinvolle gedragsverandering af. Het domweg bestrijden van pijn kan daarom riskant zijn.

Filosofische, psychologische, fysiologische en neurologische benaderingen sluiten vaak goed op elkaar aan. De neurowetenschappen zorgen voor de stevige brug tussen deze invalshoeken.

In het boek komt pijn in vijf te onderscheiden gedeelten aan de orde. 1 Concepten over pijn: reflecties over de zin van pijn, de vele dimensies van pijn, de oorsprong van pijn. 2 Neurowetenschappen. De rol van het perifere (pijnvezels) en het centrale zenuwstelsel (pijn in het brein) komen uitvoerig aan de orde. Belangrijke nieuwe ontwikkelingen hebben plaatsgevonden betreffende de hersengebieden die bij pijn betrokken zijn, plastische veranderingen en de rol van pijnmodulerende systemen. 3 Psychologie. In de praktijk wordt ook nu nog vaak ervan uitgegaan dat chronische pijn een somatische of psychische oorzaak heeft: het 'dualistische simplisme'. Dit boek tracht een nuancering aan te brengen door verschillende psychologische denkmodellen te presenteren: de psychofysiologische, de operante en de cognitieve verklaringswijzen voor pijn. 4 Pijnsyndromen: viscerogene pijn, diverse neurogene pijnsyndromen (o.a. CRPS en fantoompijn). Nieuwe verklaringsmodellen voor chronische pijn worden gepresenteerd: neurale reorganisatie en sensitisatie. 5 Evaluatie en behandeling. Hoe kan pijn in kaart worden gebracht en wat kan de betekenis hiervan zijn voor de praktijk? Argumenten op grond waarvan een bepaalde behandeling wordt gekozen, worden besproken. De krachtige invloed van placebo- en nocebo-effecten wordt benadrukt. Speciale aandacht wordt gegeven aan neuromodulatietherapieën: pijnbehandeling door prikkeling zoals acupunctuur, vibratie, muziek en TENS. Afsluitend worden enkele adviezen gegeven voor een pijnanalyse in de praktijk volgens de 'empirische cyclus': het 'denken over pijn' wordt verwerkt in het klinisch handelen.

Het boek kan een nuttige functie hebben in diverse opleidingen (medisch, paramedisch, psychologie). Het kan ook worden gebruikt als gemeenschappelijk startpunt bij het vormen van een interdisciplinair pijnteam. Vooral dan is een zekere consensus wat betreft uitgangspunten en visie over pijn van belang. Dit boek bevat geen kant-en-klare recepten voor pijnbestrijding, maar stelt primair het denken over pijn aan de orde, vanuit de overtuiging dat in de klinische praktijk het denken steeds aan het handelen vooraf dient te gaan.

Ben van Cranenburgh is neurowetenschapper. Hij studeerde geneeskunde in Amsterdam en werkte daarna vele jaren als wetenschappelijk medewerker o.a. bij het Nederlands Centraal Instituut voor Hersenonderzoek (neurofysiologieonderzoek) en bij het Revalidatiecentrum Amsterdam (klinisch onderzoek bij CVA-patiënten). In 1987 richtte hij het Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen op (stichting ITON, Haarlem), waar hij tot op heden werkzaam is. In dit kader houdt hij zich intensief bezig met het overbruggen van de (te grote) kloof tussen wetenschap en praktijk, op het gebied van neurorevalidatie, sport en muziek.