Breinleiderschap

Leiders en hun brein

Er is in de laatste jaren zeer veel wetenschappelijke aandacht voor hoe ons brein in elkaar zit en wat dit betekent voor hoe mensen zich gedragen in verschillende situaties. Iedereen in ons vak heeft zo langzamerhand Het slimme onbewuste van Ap Dijksterhuis gelezen, en ook de boeken van Margriet Sitskoorn vinden terecht veel aftrek bij collega`s. Immers, het is ons vak om het organisatieleven te verklaren en een bijdrage te leveren aan de kwaliteit hiervan. En kennis over het brein is daarbij onontbeerlijk. Er verschijnen steeds meer artikelen en boeken die de relatie leggen tussen de werking van ons brein en organisatiegedrag.

Ria van Dinteren en Judith Droste schreven hierover bijvoorbeeld het boeiende boek Breinleiderschap waarbij ze in heldere bewoordingen uitleggen hoe het brein in elkaar steekt en een praktische vertaalslag maken naar wat dit betekent voor leiders. Hun adviezen - die ze op basis hiervan geven - gaan onder meer over het inzetten op leren en ontwikkelen, het belang van fysieke beweging en meditatie en het nemen van voldoende rust. Op mijn studiereis in Canada deze zomer ontmoette ik de directeur van ReThink Human Performance die op basis van kennis over de neurowetenschappen een prachtig want gefundeerd en goed overdraagbaar model presenteerde over wat kennis over het brein betekent voor het betrekken van mensen. Om zich verbonden te voelen met een organisatie hebben mensen samenwerking, empathie, vrijheid, gelijkwaardigheid, bevestiging, betekenis en rechtvaardigheid nodig. Anders ligt stress op de loer met alle gevolgen voor productiviteit en innovatie.

Één van de meest recente boeken die ik over deze invalshoek las is het nieuwe boek van Jaap van Ginneken. Hij gaat in zijn boek Verleidingen aan de top in het bijzonder in op wat er in de `bobo`-breinen gebeurt. Hij gaat in op het risico dat leiders bezwijken voor de zeven hoofdzonden lust, gulzigheid, hebzucht, gramschap, ontkenning van gekte of sterven en trots of overmoed. Dit omdat er in de hoofden aan de top een winnaarseffect kan ontstaan, door de toename van testosteron, die tot een verliezerseffect kan leiden. Topleiders nemen dan op een gegeven moment te hoge risico`s. Zelfvertrouwen slaat om in roekeloos gedrag, waardoor ze uiteindelijk door een enkel schandaal ten val kunnen worden gebracht. Van Ginneken geeft hiervan een aantal recente voorbeelden in binnen en buitenland die we allemaal in de krant hebben kunnen volgen. Ik ben heel blij met al deze literatuur over psychologische processen in organisaties.

Mijn ervaring is dat leiders in de top van organisaties steeds meer open staan voor deze kennis, wat volgens mij de toename in executive teamcoaching verklaart. Steeds meer Raden van Bestuur zoeken externe begeleiding bij hun reflectie met verstand van psychologie. En Raden van Commissarissen en Raden van Toezicht zouden wat mij betreft standaard een psycholoog in de gelederen mogen opnemen. Om te zorgen dat deze kennis beschikbaar is en er op tijd wordt ingegrepen bij escalaties. Het nieuwe postgraduate programma dat ik op dit moment bij de VU ontwikkel voor executive teamcoaches gaat hopelijk helpen als ondersteuning voor procesbegeleiders die hierbij kunnen helpen. Want hoe steviger deze in hun schoenen staan, hoe effectiever de reflectie en het team!

Prof dr Yvonne Burger is programmaleider van de postgraduate opleiding executive coaching van de VU. Daarnaast is zij zelfstandig adviseur en executive coach en is geassocieerd partner van Twynstra Gudde. www.yvonneburger.nl

Eindelijk!

Al vanaf het moment dat ik in 2007 de professionalsopleiding in breinleren deed bij het BCL Instituut, zit ik te wachten op een boek waarin alle kennis over de werking van het brein wordt vertaald voor managers. Ria van Dinteren en Judith Droste doen dit in het boek Breinleiderschap. Voordat ik het ging lezen, was ik er dus al blij mee!

Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel leest als een roman, het tweede deel beschrijft de theorie van breinkennis en het derde deel is een los logboek waarin allerlei opdrachten staan die je zelf kunt doen. De auteurs kiezen in het eerste deel een vorm die aansprekend is en makkelijk leest: het beschrijft de zoektocht van Anna, directeur van een familiebedrijf. We lezen hoe zij, in zeven dagen voordat zij een breinworkshop volgt, zich voorbereidt en alles wat ze aangereikt krijgt, toepast in haar werk. Wat mij aanspreekt, is dat dit deel geen simpel halleluja-verhaal is, maar realistisch beschrijft hoe Anna worstelt met allerlei dilemma’s en met de opdrachten en theorie die haar als voorbereiding voor de breinworkshop worden aangereikt. Dat leest niet alleen lekker maar maakt het de lezer makkelijker om zich te verbinden aan de hoofdpersoon. Het logboek waar Anna in dit eerste deel mee werkt, zit erbij, dat is leuk.

In het theorieboek beschrijven de auteurs in zeven hoofdstukken de wetenschappelijke inzichten over de werking van het brein, welke invloed de mindset van managers heeft op de ontwikkeling van hun medewerkers en hoe je als manager invloed uit kunt oefenen op het gedrag van je medewerkers door gebruik te maken van breinkennis. Elk hoofdstuk in dit deel wordt afgesloten met een opsomming van zaken die je als manager kunt doen en geeft daarmee steeds een samenvatting van wat je concreet kunt doen als leidinggevende. Het boek sluit af met een uitgebreide lijst met literatuur maar ook filmpjes en websites, handig als naslagwerk. In dit theoriegedeelte worden voorbeelden besproken van managers die de theorie toepassen; Anna, de hoofdpersoon uit het eerste deel, komt hier niet terug. Het theoriegedeelte is goed geschreven, en leest nog steeds makkelijk ook al gaat het hier over neocortex, spiegelneuronen, plasticiteit en het reptielenbrein.

Hoe leuk ik de romanvorm ook vind, in de makkelijke leesbaarheid zit volgens mij ook meteen een gevaar. Ik vraag me af of de lezer voldoende zicht krijgt op de ‘lessen’ uit dit deel. Ik zou eerder of vaker een toelichting of ondertiteling willen hebben op wat Anna doet, zodat ik als lezer kan beoordelen of nou wel of niet handig is wat zij doet. Weten wat ‘goed’ is en wat niet, helpt immers om te leren. Zonder problemen kun je dit deel gewoon als een leuk boek lezen over de zoektocht van een directeur van een schildersbedrijf om de medewerkers zover te krijgen ander gedrag te vertonen en geen last hebben van ‘iets leren’. Dat lijkt me niet de bedoeling. Wat ik dan echt jammer vind, is dat Anna niet terugkomt in het theoriegedeelte. Daar worden wel voorbeelden gegeven, maar niet van Anna. Dat was juist een manier geweest om haar belevenissen met andere ogen te bekijken. Er lijkt nu geen verband tussen deel 1 en deel 2 van dit boek en dat lijkt mij een gemiste kans.

De aanwijzingen voor managers zijn soms open deuren die in elk ander leiderschapsboek te lezen zijn (bv. ‘biedt veel ontwikkelingsmogelijkheden’, ‘beloon gewenst gedrag met complimenten’, ‘geef het goede voorbeeld’). Dat is met breinkennis in de hand allemaal waar, maar voegt niet zoveel toe. Gelukkig zijn er ook aanwijzingen die specifieker zijn en bovendien een andere kleur geven aan tips die je allang kent. Zo zal elke manager weten dat je een boodschap moet herhalen. Hoe vaak en hoe lang je moet herhalen om je medewerkers te bewegen een andere routine te ontwikkelen, weten de meesten niet. Dat soort aanwijzingen zijn ook te vinden in het theorieboek en die maken het onderscheid met andere boeken. Ik word vooral blij van de aanwijzingen hoe je de werking van spiegelneuronen en zintuigen als manager in je voordeel kunt laten werken.

Ik zoek al jaren naar een boek om managers naar te verwijzen die meer willen weten over de werking van het brein. Met dit boek heb ik die verwijzing gevonden!

Maaike Thiecke, auteur van `Systemisch TransitieManagement. Neem voor de verandering de makkelijke weg!`. 
Plan B. Voor de verandering, www.bvplanb.nl

Dit boek voert de lezer mee in het leven van een cursist van de Basistraining Breinleiderschap. Stap voor stap wordt inzichtelijk hoe Anna, de cursist, haar week beleeft en wat de invloed van de training is op haar leiderschap.
Het boek is opgesplitst in twee delen: een verhalend deel dat het leven van Anna volgt, en een theoretisch deel met de literaire onderbouwing van de geleerde lessen. Een slimme keuze, in die zin dat het onderscheidend is van andere managementboeken. Daar waar andere boeken soms geforceerd bronnen en dergelijke in het verhaal verwerken, krijgt de literatuur in het boek van Droste en Van Dinteren simpelweg een apart hoofdstuk. Het boek leest als een dagboek, is enorm toegankelijk en speciaal geschreven voor ‘praktische, selfmade leidinggevenden (..) die op zoek zijn naar kennis die ze direct kunnen toepassen in hun praktijk.’

We volgen Anna vanaf maandagochtend en krijgen zo een inkijk in haar dagelijks leven; hoe zij haar bijscholing voor zichzelf belangrijk heeft gemaakt. Anna worstelt gedurende het verhaal met het combineren van dagelijkse werkzaamheden, de voor de training te bestuderen literatuur en het meteen toe willen passen van de opgedane kennis. Een worsteling die veel sympathie oproept, waarschijnlijk omdat een ieder die enigerlei onderwijs volgt dit herkent. Het boek leest wel als een trein, maar een echte verdiepingsslag of een doorbraak ontbreekt. Het minimaliseren van de theorie in het verhaal komt de leesbaarheid enorm ten goede, maar kost ons als lezer helaas wat gehoopte eyeopeners.
De theorie over breinleiderschap is bondig, duidelijk, gemakkelijk leesbaar en een goede basis. Een licht geoefende lezer van neurowetenschappelijke literatuur zal hier echter niet veel nieuws meer tegenkomen. Grote meerwaarde zijn Anna’s ontdekkingen over. het direct toepassen van de opgedane breinkennis.

Guido de Regt