Gratis artikel: ‘Somatic symptom and related disorders’ in de DSM-5

In Dth 4 van 2013 schreven Theo Bouman, Yanda van Rood, Sandra Mulkens en Sako Visser een artikel over de classificatie van stoornissen waarin lichamelijke klachten een prominente rol spelen. Zij vergeleken daarvoor de DSM-IV met de in mei 2013 verschenen DSM-5.

Lees hieronder het eerste deel van het artikel.

'Somatic symptom and related disorders' in de DSM-5

Het verschijnen van de DSM-5 heeft een aanzienlijk aantal veranderingen teweeggebracht in de classificatie van stoornissen waarin lichamelijke klachten en symptomen een prominente rol spelen. Het DSM-IV-TR-hoofdstuk over somatoforme stoornissen is daarin niet overgenomen, maar vervangen door een nieuw hoofdstuk genaamd ‘Somatic symptom en related disorders’.

In de jaren voorafgaande aan het verschijnen van de DSM-5 is er veel discussie geweest over de inhoud en de uitgangspunten. Er werden argumenten aangevoerd om het bij enkele tekstuele wijzigingen te laten (bijvoorbeeld Kroenke, Sharpe & Sykes, 2007), terwijl daarnaast werd gepleit voor een ingrijpende heroriëntatie (bijvoorbeeld Mayou, Kirmayer, Simon, Kroenke & Sharpe, 2005; Sirri & Fava, 20013).

In deze bijdrage worden allereerst de uitgangspunten van de nieuwe DSM-classificatie met die van haar voorganger vergeleken. Daarnaast wordt ingegaan op mogelijke knelpunten die zich bij enkele specifieke diagnoses voordoen, en wordt een voorlopige balans opgemaakt van de kwaliteit van de herziening.

Van DSM-IV-TR naar DSM-5: algemene uitgangspunten

Wanneer we de algemene definities van de DSM-5 ‘Somatic symptom and related disorders’ en die van de DSM-IV-TR ‘Somatoforme stoornissen’ vergelijken, zien we een opvallende accentverschuiving. De DSM-IV-TR (APA, 2000) omschrijft de somatoforme stoornissen als volgt:

‘The common feature of the Somatoform Disorders is the presence of physical symptoms that suggest a general medical condition (hence, the term somatoform) and are not fully explained by a general medical condition, by the direct effects of a substance, or by another mental disorder (e.g., Panic Disorder). […] The grouping of these disorders in a single section is based on clinical utility (i.e., the need to exclude occult general medical conditions or substance-induced etiologies for the bodily symptoms) rather than on assumptions regarding shared etiology or mechanism.’

Het gemeenschappelijke kenmerk is dus het ontbreken van een voldoende medische verklaring voor lichamelijke symptomen, en daarmee is deze classificatie gebaseerd op het vaststellen van de afwezigheid van een dergelijke verklaring (diagnosis per exclusionem). (In het Nederlandse taalgebied kennen we de term ‘Somatisch Onvoldoende Verklaarde Lichamelijke Klachten’ (SOLK), die formeel geen DSM-IV-classificatie is, maar waaronder wel een breed scala van beelden valt.)
In de DSM-5 (APA, 2013) wordt de onvrede over dit achterliggende principe als volgt verwoord:

‘The previous criteria overemphasized the centrality of medically unexplained symptoms. Such symptoms are present to various degrees, particularly in conversion disorder, but somatic symptom disorders can also accompany diagnosed medical disorders. The reliability of determining that a somatic symptom is medically unexplained is limited, and grounding a diagnosis on the absence of an explanation is problematic and reinforces mind-body dualism. It is not appropriate to give an individual a mental disorder diagnosis solely because a medical cause cannot be demonstrated.’

Het algemene uitgangspunt van de DSM-5 (APA, 2013) is daarom van geheel andere aard:

‘All of the disorders in this chapter share a common feature: the prominence of somatic symptoms associated with significant distress and impairment.’

In tegenstelling tot zijn voorganger gaat de DSM-5 uit van positieve lichamelijke en psychologische symptomen, en vereist hij daardoor de aanwezigheid van symptomen (Dimsdale & Creed, 2010). Het algemene principe dat de lichamelijke klachten en symptomen niet volledig zijn te verklaren op grond van een somatische ziekte of afwijking is komen te vervallen. Enerzijds wordt zodoende een heikel punt uit de eerdere classificatiesystematiek verwijderd (Eriksen, Kirkengen, & Vetlesen, 2013), anderzijds ontbreekt hierdoor een coherent organiserend principe binnen de nieuwe classificatie. De DSM-5 omvat namelijk alle lichamelijke symptomen die distressing zijn, of ze nu medisch gezien verklaard of onverklaard zijn.

In het vervolg van dit artikel evalueren de auteurs de nieuwe DSM-classificatie en stellen zij kritische vragen. Lees hier het hele artikel in pdf >>