Beperkingen in het psychosociale functioneren in kaart met de WHODAS2.0
dr. Daphne van Hoeken, senior onderzoeker bij de Parnassia Groep
De WHODAS2 is een meetinstrument om beperkingen vast te stellen in het functioneren van mensen met een gezondheidsprobleem. Het bestrijkt zes domeinen:
1. Begrijpen & communiceren (cognitie)
2. Bewegen & zich verplaatsen (mobiliteit)
3. Zelfverzorging
4. Omgaan met anderen
5. Activiteiten (werk en studie)
6. Deelname aan de samenleving (participatie)
Hoe kunt u de WHODAS2 inzetten?
De WHODAS2 kan gebruikt worden om bij een diagnose volgens de DSM-5 de mate van ernst van een stoornis te bepalen. Het biedt informatie over de gevolgen van de stoornis voor het dagelijks functioneren. Door de WHODAS2 met tussenpozen af te nemen tijdens een behandeltraject, bijvoorbeeld in het kader van Routine Outcome Monitoring (ROM), kan het effect van de behandeling op het dagelijkse functioneren worden vastgesteld. Er is een verkorte versie beschikbaar die bruikbaar is voor grootschalig (epidemiologisch / bevolkings-) onderzoek.
Toepassing
Er zijn drie afnamevarianten: een interviewversie, een zelfinvulversie, en een ‘proxy’-versie die door een derde partij (familie, behandelaar en dergelijke) ingevuld kan worden.
De volledige versie heeft 36 items en resulteert in een totaalscore voor het algemene functioneren en zes schaalscores voor de verschillende domeinen van functioneren. De verkorte versie heeft twaalf items en resulteert in een algemene functioneringsscore. Beide versies zijn beschikbaar voor alle drie de afnamevarianten. Daarnaast is er een getrapte 12+24-item versie die gebruikt kan worden om te screenen voor probleemgebieden van functioneren. De getrapte versie kan als interview worden afgenomen of door computer-adaptive testing (CAT; nog niet beschikbaar in het Nederlands).
Afnameduur
Afname van de 36-item interviewversie duurt 20 tot 45 minuten, afhankelijk van de breedsprakigheid van de respondent en de interviewvaardigheden van de afnemer.
Patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening
Voor patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening en/of cognitieve beperkingen wordt aangeraden de interviewversie en/ of de proxy-versie te gebruiken. De zelfinvulversie is dan minder geschikt.
Voordelen van de WHODAS2
De WHODAS2 heeft verschillende voordelen. Het instrument is bruikbaar voor mensen met allerlei aandoeningen. Het functioneren wordt vastgesteld aan de hand van zo objectief mogelijk gedefinieerde criteria. Zowel de totaal- als de domeinscores hebben een goede betrouwbaarheid en validiteit. De psychometrische kwaliteiten zijn door middel van grootschalig internationaal onderzoek aangetoond.
Gebruikmaken van de WHODAS2?
De WHODAS2 is integraal opgenomen in het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5®), in het hoofdstuk 'Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling'. Daarnaast is dit instrument in verschillende versies en talen – na invullen van een gebruikersovereenkomst met de WHO – gratis te downloaden vanaf de website van de WHO. Op deze website is ook aanvullende (Engelstalige) informatie over de WHODAS2 te vinden.
Iedereen die de WHODAS2 wil afnemen, dient de (vooralsnog Engelstalige) handleiding te lezen en de daarin vermelde oefeningen te doen. Een Nederlandstalige training is in ontwikkeling bij de Parnassia Groep.
Contactpersoon voor de Nederlandse versie is dr. Daphne van Hoeken, d.vanhoeken@parnassiagroep.nl.
Ontwikkeling WHODAS2
Het instrument is ontwikkeld onder auspiciën van de World Health Organization (WHO) in het kader van de International Classification of Functioning and health (ICF).
Prof. dr. H. Wijbrand Hoek (Parnassia Groep en UMCG), maakte namens Nederland deel uit van de internationale Taskforce van de WHO die de ontwikkeling van de WHODAS2 heeft geleid. Hij was tevens projectleider voor het Nederlandse veldonderzoek voorafgaand aan publicatie van het instrument. Dr. Daphne van Hoeken (Parnassia Groep) coördineerde het veldonderzoek en is contactpersoon voor de Nederlandse vertaling van de WHODAS2.
Foto: Tineke de Lange, Rotterdam