In Het misverstand psychotherapie schetst Flip Jan van Oenen hoe de mythe van vooruitgang in de psychotherapie het vermogen van de samenleving om lijden te verdragen ondermijnt. Hij doet dit op basis van wetenschappelijke kennis, ervaringen uit de praktijk en filosofische beschouwing. Van Oenen legt daarmee de vinger op de zere plek. Hij zegt wat velen die werken in de eerste, tweede of derde lijn wel weten, maar niet uitspreken.

Effectiviteit nieuwe psychotherapeutische modellen neemt niet toe

In de ggz verschijnen voortdurend nieuwe psychotherapeutische modellen die nóg betere resultaten beloven, terwijl al decennialang blijkt dat de effectiviteit van die modellen niet toeneemt. Een mix van doorgeschoten marktideologie, wetenschappelijke blikvernauwing en menselijke tekortkomingen doet therapeuten, cliënten en beleidsmakers hardnekkig vasthouden aan een mythe die de onmacht moet verhullen.

Een bureaucratisch systeem

Door de overspannen verwachtingen worden cliënten teleurgesteld en schroeven

verzekeraars en politici de eisen die ze stellen aan de ‘evidence-based’ procedures steeds verder op. Het gevolg is een bureaucratisch, overgeprotocolleerd systeem waarin hulpverleners gedemoraliseerd raken en steeds defensiever gaan handelen.

Inhoud

Proloog

Voorwoord

Inleiding

Historische terugblik

Stand van zaken

Mythe doorbreken

Andere kijk op psychotherapie en psychotherapeut

Uitdaging

1. De stand van zaken

Werkt psychotherapie?

Welke therapie is de beste?

Wat werkt eigenlijk in psychotherapie?

Plafond bereikt

2. De mythe van vooruitgang

Hoe therapeuten de mythe in stand houden

Hoe cliënt en psychotherapeut samen de mythe in stand houden

Hoe beleidsmakers en wetenschappers de mythe in stand houden

De rol van de wetenschap

Gezamenlijke mythe

3. Gevolgen van de vooruitgangsmythe

Gevolgen voor de therapeut

Gevolgen voor de cliënt

Gevolgen voor maatschappij, ggz-instellingen en zorgverzekeraars

De mythe als gezamenlijke vijand

4. Een andere kijk op psychotherapie

De essentie van psychotherapie: verdragen als kernkwaliteit

Verdragen, accepteren of veranderen?

Verschillende copingmechanismen

De centrale rol van onmacht

5. Een andere kijk op de psychotherapeut

Het behandelmodel: zelfhulppakket voor de therapeut

Andere factoren die de therapeut helpen verdragen

Wat doet een therapeut om cliënten te helpen verdragen?

Tot slot

6. Nieuwe rol van psychotherapie in de samenleving

Verdraagvermogen en verdraaglast

Nieuwe maatschappelijke rol van de psychotherapie

Psychotherapeutisch ritueel in plaats van kerkelijk ritueel

Herdefiniëring van het domein van de psychotherapie

7. Consequenties voor psychotherapeut en wetenschap

Model

Aansluiting bij de cliënt

Improvisatie als leidraad

Feedback

Vrijheid en verantwoordelijkheid

Wat betekent dit voor wetenschappelijk onderzoek?

Phronèsis

8. Doorbreken van de mythe

Maatschappelijke stellingname

Deuren en ramen open

9. Slotbeschouwing

Grenzen aan de maakbaarheid

Verdragen gezamenlijk dragen

Tot slot

Dankwoord

Noten

Literatuur

Auteurs

Flip Jan van Oenen

Flip Jan van Oenen is arts/ systeemtherapeut, trainer en supervisor, verbonden aan het Centrum voor Relationele Therapie van Arkin te Amsterdam en het Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatieth... Meer

Lees meer

In de pers

Het wordt daarom tijd dat therapeuten in de media een realistisch beeld gaan schetsen van hun kunnen. De boodschap is dan: psychotherapie kan veel mensen helpen, maar we kunnen zelfdoding niet voorkomen, een deel van de cliënten verbetert niet en bij degenen die wel profiteren wordt maar een bescheiden deel van het lijden verlicht. Het betekent ook dat bij calamiteiten gezegd kan worden ‘helaas, dit soort dingen kunnen we niet voorkomen’.' - Flip Jan van Oenen in de Volkskrant (lees het volledige opiniestuk)

"Persoonlijk vind ik het belangrijk onderscheid te maken tussen wat ik in de spreekkamer zeg en wat ik in het openbaar zeg over het vak. Een cliënt zal ik altijd vertellen dat ik geen toverstok heb en niet weet hoe therapie voor hem of haar gaat uitpakken, maar dat we gaan kijken hoe ver we komen. “Voor sommigen kan psychotherapie een wereld van verschil maken, en wie weet bent u dat.” Als ik direct zeg dat het goed komt, geef ik bij voorbaat een recept voor teleurstelling. De meta-boodschap over het vak in bijvoorbeeld de media moet evenwel zijn dat heel veel mensen niet gebaat zullen zijn bij psychotherapie." - Flip Jan van Oenen in een interview van Eos Wetenschap (lees het volledige interview)

'Een must om te lezen voor iedere hulpverlener op school, voor iedere intervisiegroep die boekbesprekingen doen, voor iedere politicus die zich met gezondheid bezighoudt, voor iedere zorgverzekeraar en iedereen die zich afvraagt of psychotherapie passend zou zijn in zijn/haar situatie. Ik hoop van harte dat het gedegen onderzoek van Van Oenen en dit boek bijdraagt aan een nieuwe wind in de volgende 100 jaar psychotherapie.' - overpsychologie.nl (lees de volledige recensie)

'Je hoeft het niet helemaal met hem eens te zijn maar het pleidooi voor bescheidenheid wordt degelijk onderbouwd en lijkt me volkomen terecht. Reden genoeg om met dit boekje in de hand als beroepsgroep eens te kijken waar het met de psychotherapie naar toe moet. Kortom: voor psychotherapeuten en anderen werkzaam in de GGZ verplichte kost!' - ggztotaal.nl (lees de volledige recensie)