Handboek familierelaties bij psychotrauma
Diagnostiek en behandeling van kinderen en gezinnen
Het effect van psychotrauma op familierelaties
Traumatiserende ervaringen zoals geweld, een ongeval of verlies, mishandeling of verwaarlozing kunnen diverse gevolgen hebben binnen een gezin. Soms wordt er wel, maar soms ook niet gesproken over wat er is gebeurd. Hoe gaat een gezin om met traumatische ervaringen? Wat zijn de gevolgen voor het ouderschap, de gezinsdynamiek en de subsystemen? En hoe is de uitwerking op de ontwikkeling en de psychische gezondheid van kinderen? Wat kun je doen om ouder-kindrelaties na ingrijpende gebeurtenissen te verbeteren? En hoe bevorder je het herstelvermogen van kinderen en gezinnen?
Diagnostiek en behandeling voor relationeel herstel
Psychotrauma is als een steen in een vijver: het heeft grote gevolgen voor relaties binnen het gezin en tussen generaties. Niet alleen individuen maar ook ouder-kindrelaties komen onder enorme druk te staan. Over effectieve behandelingen van individuele gevolgen is inmiddels veel bekend, maar over behandeling van de gevolgen voor gezinsrelaties minder. Handboek familierelaties bij psychotrauma gaat over methoden van diagnostiek en behandeling voor relationeel herstel. De auteurs, allen expert op het gebied van psychotrauma, beantwoorden deze vragen vanuit een systemisch kader of familieperspectief, geïllustreerd met voorbeelden uit de klinische praktijk.
Voor wie?
Handboek familierelaties bij psychotrauma is relevant voor iedereen die te maken heeft met door geweld of andere traumatische ervaringen getroffen gezinnen. Het boek biedt hulpverleners die met getraumatiseerde mensen werken handvatten voor diagnostiek en behandeling van gezinnen. Zo wordt de hulpverleningspraktijk ondersteund en worden medewerkers in de jeugdzorg en ggz geïnspireerd.
Deel 1
1 Inleiding
1.1 Van een individugerichte naar een relationele visie
1.2 Doel
1.3 Voor wie?
1.4 Opbouw
1.5 Een steen in de vijver
1.6 Terminologie
Intermezzo: Een lange schaduw van de uitzending
2 Bepaling van begrippen
2.1 Inleiding
2.2 Potentieel traumatische gebeurtenissen
2.3 Interne en externe oorzaken
2.4 Incidenteel, chronisch of repetitief
2.5 Wie is de getroffene?
2.6 Slachtoffer, getuige of dader
2.7 Omgaan met traumatische ervaringen
2.8 Individuele gevolgen
2.9 Chronische traumatisering en toxische stress
2.10 Developmental trauma disorder
2.11 Verklaringen van traumatische stress
2.12 Verschillende leeftijdsgroepen
2.13 Tot slot
3 Van individu naar systeem: historische ontwikkelingen
3.1 Inleiding
3.2 Verschuiving van het perspectief: van individu naar systeem
3.3 Gezinsaanpassingen na stressvolle ervaringen
3.4 Gezinnen na de Holocaust
3.5 Intergenerationele overdracht van trauma
3.6 Secundaire traumatische stress
3.7 Epigenetische overdracht
3.8 Door trauma georganiseerde systemen
3.9 Relationele aspecten van veerkracht
3.10 Tot slot
4 Theoretische ontwikkelingen: de relationele gevolgen van
trauma
4.1 Inleiding
4.2 Systemisch ontwikkelingsmodel
4.3 Systeemperspectief
4.4 Ontwikkelingsperspectief
4.5 Hechtingstheorieën
4.6 Theorieën over veerkracht
4.7 Tot slot
5 Posttraumatische gezinsprocessen
5.1 Inleiding
5.2 Posttraumatische gezinsprocessen
5.3 Reacties
5.4 Communicatie
5.5 Betekenisgeving
5.6 Relaties
5.7 Ouder-kindrelatie
5.8 Partnerrelatie
5.9 Siblingrelaties
5.10 Intergenerationele gevolgen
5.11 Gezin en omgeving
5.12 Tot slot
Intermezzo: Een angstig gezin
Deel 2
6 Diagnostiek
6.1 Inleiding
6.2 Doel van diagnostiek
6.3 Intakeproces
6.4 Veiligheid
6.5 Gezinsgerichte diagnostiek
6.6 Gezinsassessment
6.7 Diagnostische technieken
6.8 Tot slot
7 Indicatiestelling
7.1 Inleiding
7.2 Toestemming
7.3 Individuele of systemische behandeling
7.4 Behandelvoorwaarden
7.5 Als er meerdere gezinsleden traumabehandeling behoeven
7.6 Een gezamenlijk plan
7.7 Multidisciplinair behandelen
7.8 Tot slot
Intermezzo: Individueel maar toch systemisch
Deel 3
8 Behandeling
8.1 Inleiding
8.2 Uitgangspunten voor gezinsbehandeling
8.3 Behandeling en systeemniveaus
8.4 Fasering van behandeling
8.5 Reconstructie van het verleden
8.6 Opbouw van een nieuwe leefwereld
8.7 Behandeling van subsystemen: de verschillende ecologische
cirkels
8.8 Tot slot
9 Kracht van de groep
9.1 Inleiding
9.2 Familiedagen
9.3 Partnergroepen
9.4 Meergezinsgroepen
9.5 Tot slot
10 Kernthema’s
10.1 Inleiding
10.2 Verlies en trauma
10.3 Werken met geheimen
10.4 Schuld en schaamte
10.5 Macht en machteloosheid
10.6 Veerkracht
10.7 Gevoel van controle
10.8 Positie van vaders
10.9 Attitude van de therapeut
10.10 Belang van plezier
10.11 Therapie als evenwichtsoefening
10.12 Tot slot
11 Tijdgeest en nieuwe ontwikkelingen
11.1 Inleiding
11.2 Behandelprogramma’s
11.3 Transdiagnostische diagnostiek en behandeling
11.4 Nieuwe technologieën
11.5 Preventie
11.6 Tot slot
Intermezzo: Samenleven in een pleeggezin
Deel 4
12 Therapeut en team
12.1 Inleiding
12.2 Persoon van de therapeut
12.3 Reactiestijlen van de therapeut
12.4 Secundaire traumatisering
12.5 Intervisie, supervisie en consultatie
12.6 Zelfzorg
12.7 Team en leidinggevenden als hulpbronnen
12.8 Veiligheid binnen het team en op de werkvloer
12.9 Afsluiten van behandelingen ritualiseren
12.10 Tot slot
13 Organisatie van de ggz
13.1 Inleiding
13.2 Context van therapeuten
13.3 Organisatie van de ggz
13.4 De hybride organisatie
13.5 Rationele institutionalisering en therapeutische ruimte
13.6 Van diagnose-behandelcombinatie (dbc) naar zorgprestatiemodel
13.7 Transitie van de jeugd-ggz naar de gemeenten
13.8 Stepped care
13.9 Plaats van trauma en PTSS in de ggz
13.10 Aandacht voor vroegkinderlijk misbruik en verwaarlozing
13.11 Gefragmenteerde zorg
13.12 Parallelle processen
13.13 Ketenzorg en veiligheidsplannen
13.14 Tot slot
Intermezzo: Het is niet mijn schuld
14 Epiloog
Nawoord Forugh Karimi
Register
Literatuur
Auteurs
